Afidie yɛ adeɛ bi a yɛhunu na yɛde adwuma ɔhyɛ mu ne adane adane mu. Wɔtae de saa din no ma nnoɔma nnipa di wɔn nsa ayɛ na ɔde ngyin si. Nnipa ne mmoa bɛtumi atwe afidie no sɛ ɛyɛ mframa ne nsuo ne ahoɔdin a nkanie bɛtumi ahyɛ no de ayɛ adwuma. Wɔn bɛtumi de kɔmputa nso ama afidie no ayɛ adwuma.

Owura bi a ɔfiri Renaissan a ɔyɛ filosofa hunuu mfidie nsia bi a na wɔde fa nnoɔma .[1]

Ɛnnɛ yi mfidie wayɛ no sɛ adeɛ a ɛwɔ nhyehyeɛ ne adeɛ a yɛde hwɛ danedane no wo nadwuma yɛ mu.Nhwɛsoɔ, kaa akɛseɛ bi te sɛ keteke,lɔɔre, kodoɔ ne wiemmuhyɛn; nnoɔma a yɛde yɛ efie nnwuma bi te sɛ, kɔmputa, nnoɔma yɛde yɛ adansie hu nnwuma ne adeɛ a ɛkora nsuo; afei mfidie a yɛde yɛ mfuom nnwuma.

Bonsack's machine

Abɔseɛ sesa

Asɛmfua Afidie wɔ borɔfo kasa mu no ɔnya firii French a ɛfiri Latin kasa machina, ɛna akyire na ɔyi firii Greek (Doric μαχανά makhana, Ionic μηχανή mekhane 'contrivance, machine, engine', a derivation from μῆχος mekhos 'means, expedient, remedy')[2]. Asɛmfua afidie (Greek: μηχανικός) firi Greek mfitiaseɛ. Na ne nkyerɛase no dɔɔso nanso na wɔmfa nne dwuma gye.[3] Akyire na ɔnyaa nteaseɛ wɔ medieval French, ɔnyaa firii French de kɔɔ Borɔfo kasa mu wɔ afe 16th century mfimfini mu.[4]

Wɔ afe 17th century, asɛmfua afidie nso bɛtumi akyerɛ sɛ scheme or plot. Ɛnnɛ yi nkyerɛaseɛ ma afidie no Sɛdeɛ wasi ahyehyɛ no ayɛ no sɛ ngyen a yɛde hyɛ theater ne asogyafoɔ ngyen 16th ne early 17th centuries nyinaa.

Abakwasɛm sesa

Akuma a wɔde aboɔ ayɛ ama no ayɛ nam na nipa na ɔde ne nsa ɛma no ahoɔden ma no de paepae adeɛ mu ma no yɛ nkumaa. Akuma yɛ afidie a edi kan na ɛka afidie nsia a edii kan bae na ɔhwɛɛ so de yɛɛ mfidie bebree . Afidie a ɛtɔ so mmienu a akyɛ ne ramp a wɔde adi dwuma firi tete berɛ so a wɔde fa nnoɔma a ɛmu yɛduru.[5]

Mfidie nnan no a aka no wɔnyaa no tete apueeɛ fa mu. Afidie a ɛtware ne ho ɔnyaa firii Mesopotamia (Ɛnnɛ yi Irak) Wɔ afe 5th millennium BC. Afidie leva baa kane bɛyɛ mfeɛ 5,000 a atwam wɔ apueeɛ fa mu hɔ na atumi afa nnoɔma akɛseɛ akɛseɛ wɔ tete berɛ mu Egyptfoɔ mfidi nnwuma mu.[6]

Beaeɛ a menyaa mmoa firiiɛ

  1. Usher, Abbott Payson (1988). A History of Mechanical Inventions. USA: Courier Dover Publications. p. 98. ISBN 978-0-486-25593-4. Archived from the original on 2016-08-18.
  2. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Middle_French
  3. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Machine#cite_note-5
  4. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Machine#cite_note-4
  5. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Machine#cite_note-Reuleaux-6
  6. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Machine#cite_note-Dutch-8