Ɛlektrɔnik nkrataa (email) yɛ dijitaal nkrasɛm nhyehyɛe a ɛma wɔn a wɔde di dwuma no tumi fa Intanɛt so de nkrasɛm mena na wogye. Wɔde email nkitahodi ahorow no mena na wogye denam email server ahorow so, a wobetumi anya afi Intanɛt Dwumadibea (ISP) nyinaa hɔ.

Wɔde email ahorow kɔ server folda ahorow abien ntam: wɔn a wɔde mena ne wɔn a wɔde ma. Obi a ɔde mena no sie, de mena, anaa ɔde email nkra kɔma, bere a nea ɔde mena no kɔ email server bi so kɔhwɛ anaa twe email ahorow.

Email Ntua Ahorow sesa

Wɔ saa asɛm yi mu no, yɛbɛhwɛ akwan bi a kɔmputa so nsɛmmɔnedifo fa so de email tow hyɛ wɔn a wɔyɛ mmerɛw no so.

Phishing a wɔde di dwuma sesa

Phishing yɛ nnaadaa bi. Intanɛt so nsɛmmɔnedifo de email, nkrasɛm a wɔde mena ntɛm ara, ne sohyial media afoforo di dwuma de yɛ wɔn ho sɛ obi a wogye no di de nya nsɛm te sɛ adansedi krataa a wɔde kɔ mu.

Sɛ adebɔne bi de atoro email a ɛte sɛ nea efi baabi a ɛfata a wotumi de ho to so mena a, wɔfrɛ no phishing. Nkrasɛm no botae ne sɛ ɛbɛdaadaa nea ogye no ma watwe malware anaasɛ wada n’ankasa anaa sikasɛm ho nsɛm adi.

Spear phishing yɛ phishing ntua bi a ɛyɛ pɔtee yiye wɔ ɔkwan a wɔfa so yɛ no mu. Bere a phishing ne spear-phishing de email di dwuma de ne wɔn a wɔayɛ wɔn basabasa no di nkitaho no, spear-phishing de email a wɔayɛ ama ankorankoro biako. Ansa na ɔde email no bɛmena no, ɔsɛmmɔnedifo no yɛ nhwehwɛmu wɔ nea ɔde n’ani asi no so no anigye ho.

Ɔpɛ sesa

Ɛyɛ phishing bi a wɔde nne nkitahodi mfiridwuma di dwuma. Sɛ nsɛmmɔnedifo de IP mfiridwuma a wɔde nne di dwuma di dwuma a, wobetumi ayɛ atoro frɛ a efi mmeae a ɛfata. Ebia wɔn a wɔayɛ wɔn basabasa no nso benya nkrasɛm bi a wɔakyere agu hama so a wɔkyerɛ sɛ efi aban bi mu. Nsɛmmɔnedifo bɔ mmɔden sɛ wobewia nea wɔayɛ no bɔne no din denam credit card nɔma anaa n’ankasa ho nsɛm afoforo a wobenya so. Vishing de nkurɔfo gyidi a wɔwɔ wɔ telefon nhyehyɛe no mu no di dwuma.

Smishing a wɔde di dwuma sesa

Ɛyɛ phishing bi a wɔde telefon a wokura kyin di dwuma de text message mena. Nea ɛbɛyɛ na nsɛmmɔnedifo anya nea wɔayɛ no bɔne no mu ahotoso no, wosuasua fibea bi a ɛfata. Sɛ nhwɛso no, smishing ntua betumi de wɛbsaet krataafa URL amena nea wɔayɛ no bɔne no. Wɔde malware gu nea wɔayɛ no bɔne no fon so bere a wɔrekɔ krataafa no so no.

Whale a wɔkyere wɔn sesa

Wɔfrɛ phishing ntua a wɔde wɔn ani si wɔn a wɔagye din kɛse wɔ adwuma bi mu te sɛ mpanyimfo mpanyimfo so no sɛ whaling. Amanyɔfo ne nnipa a wɔagye din nso betumi ayɛ wɔn a wɔde wɔn ani asi wɔn so.

Nnuru a wɔde yɛ nnuru sesa

Pharming yɛ wɛbsaet a agye din a wɔyɛ de daadaa ankorankoro ma wɔde wɔn ho nsɛm kɔma. Pharming ma adetɔfo kɔ wɛbsaet bi a ɛyɛ atoro a ɛte sɛ nea ɛfata so. Afei wɔn a wɔayɛ wɔn basabasa no de wɔn data ma wɔ adwene a ɛne sɛ wɔadu wɛbsaet bi a ɛfata so.

Spyware a wɔde di dwuma sesa

Ɛyɛ softwea a ɛma ɔsɛmmɔnedifo tumi boaboa obi a ɔde di dwuma no kɔmputa dwumadi ho nsɛm ano. Dwumadie trackers, keystroke collecting, ne data capture nyinaa yɛ standard features a ɛwɔ spyware mu. Spyware taa sesa ne ahobammɔ nhyehyɛe ahorow de bɔ mmɔden sɛ ebekwati ahobammɔ ho nhyehyɛe ahorow. Spywares taa de application ahorow a ɛfata anaa Trojan apɔnkɔ ba. Spyware ahyɛ shareware site ahorow pii so.

Nneɛma a wɔde yɛ hu sesa

Ɛyɛ softwea a ɛde ehu di dwuma de hyɛ nea ɔde di dwuma no nkuran ma ɔyɛ adeyɛ pɔtee bi. Scareware yɛ pop-up windows a ɛte sɛ nea wohu wɔ operating system ahorow mu. Saa mfɛnsere yi da nkrasɛm a ɛnyɛ nokware adi a ɛkyerɛ sɛ nhyehyɛe no wɔ asiane mu anaasɛ ɛhwehwɛ sɛ wɔyɛ nhyehyɛe pɔtee bi na ama wɔasan afi ase ayɛ adwuma daa. Nokwarem no, nsɛm biara nni hɔ, na sɛ wɔpene so na wɔma dwumadi a wɔakyerɛ no kwan ma ɛyɛ adwuma a, malware no ka nea ɔde di dwuma no PC no.

Adware a wɔde yɛ adwuma sesa

Adware ma wɔn a wɔyɛ no nya sika denam pop-up ahorow a ɛnyɛ dɛ a ɛda adi no so. Ɛdenam nkratafa a wɔakɔ hɔ no akyi a wobedi so no, ebia malware no betumi ahu nea nea ɔde di dwuma no ani gye ho. Afei ebetumi de pop-up dawurubɔ ahorow a ɛfata akɔ saa wɛbsaet ahorow no so. Wɔde adware ahyɛ software ahorow bi mu default so.

Nwura sesa

Wɔfrɛ email a wɔmmisa no spam (a wɔsan frɛ no junk mail). Ɛkame ayɛ sɛ bere nyinaa na spam yɛ aguade ho dawurubɔ. Spam ahorow betumi ayɛ link ahorow a asiane wom, virus, anaa nsɛm a ɛnyɛ nokware. Botae titiriw ne sɛ wɔbɛboaboa nsɛm a ɛho hia te sɛ social security nɔma anaa sikakorabea akontaabu ho nsɛm ano.

Spam dodow no ara fi kɔmputa pii a ɛwɔ nkitahodi nhyehyɛe bi a virus anaa ɔkraman bi ahyɛ mu ma no mu. Kɔmputa ahorow a ɔyare mmoawa wom yi de spam email ahorow pii mena sɛnea wobetumi.