Nyansahu yɛ mmɔdenbɔ a ɛyɛ katee, nhyehyɛe a ɛkyekye na ɛhyehyɛ nimdeɛ wɔ nkyerɛkyerɛmu ne nkɔmhyɛ ahorow a wotumi sɔ hwɛ a ɛfa amansan no ho.[1][1] Wɔtaa kyekyɛ nnɛyi nyansahu mu ayɛ no nkorabata atitiriw abiɛsa:[2] abɔde ho nyansahu (e.g., abɔde a nkwa wom, nnuruyɛ, ne abɔde mu nneɛma ho adesua), a ɛsua abɔde mu wiase; asetena mu nyansahu (e.g., sikasɛm, adwene ne asetra ho adesua), a ɛsua ankorankoro ne aman ho ade;[1][1] ne nyansahu a wɔde di dwuma wɔ ɔkwan a ɛfata so (e.g., ntease, akontaabu, ne kɔmputa ho nyansahu a wɔde susuw nneɛma ho), a ɛsua nhyehyɛe a wɔahyɛ da ayɛ, a axioms ne mmara ahorow.[1][1] Wɔn adwene nhyia sɛ nyansahu a wɔahyɛ da ayɛ no yɛ nyansahu mu nteɛso,[1][1][1] efisɛ wɔmfa wɔn ho nto adanse a wonya fi osuahu mu so.[1][1] Nyansahu a wɔde di dwuma yɛ nteɛso a wɔde nyansahu mu nimdeɛ di dwuma de yɛ nneɛma a mfaso wɔ so, te sɛ mfiridwuma ne nnuruyɛ mu.[1][1][1]

Nyansahufoɔ yɛ obi a ɔyɛ nhwehwɛmu de ma nimdeɛ kɔ anim wɔ abɔdeɛ ho nyansahu fa bi mu.[3][3]

Nyansahufo Abakɔsɛm

sesa

"Obiara nni anibuei abakɔsɛm mu a wasiesie yɛn ntease a yɛwɔ wɔ nyansahu ne abɔde mu nyansapɛ ho sen Helani nyansapɛfo ne nyansahufo kɛse Aristotle (384-322 A.Y.B.), a onyaa nkɛntɛnso a emu dɔ na ɛtrɛw bɛboro mfe mpem abien" —Gary B .Ferngren[3] na ɔte saa.

Nnipa pii bu Alessandro Volta a ɔyɛɛ anyinam ahoɔden batere na ohuu methane no sɛ nyansahufo a wɔsen biara wɔ abakɔsɛm mu no mu biako.

Mary Somerville, a wɔde asɛmfua "nyansahufo" maa no.

Francesco Redi a wɔfrɛ no "nnɛyi mmoawa a wɔsɛe nnɔbae ho agya" no ne nea ɔhyehyɛɛ abɔde a nkwa wom dwumadie.

Albert Einstein na ɔyɛɛ relativity ho nsusuwii a ɛkɔ akyiri no na ɔboaa nneɛma pii wɔ abɔde mu nneɛma ho nimdeɛ mu.

Wɔkyerɛ sɛ abɔde mu nneɛma ho nimdefo Enrico Fermi na ɔyɛɛ atom topae ne nuklea afiri a edi kan wɔ wiase.

Atɔm abɔde mu nneɛma ho nimdefo Niels Bohr boaa nneɛma atitiriw ma wɔtee atom nhyehyɛe ne quantum nsusuwii ase.

Po mu Abɔde a Nkwa Wom Ho Ɔbenfo Rachel Carsonno fii afeha a ɛto so 20 mu nneɛma a atwa yɛn ho ahyia ho kuw no ase.

Bɛbia Mmoa Efiri

sesa
  1. 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 "Science", Wikipedia (in English), 2023-08-11, retrieved 2023-08-12
  2. "Natural science", Wikipedia (in English), 2023-07-28, retrieved 2023-08-12
  3. 3.0 3.1 3.2 "Scientist", Wikipedia (in English), 2023-07-22, retrieved 2023-08-12