Nyarewa

Ɛyɛ nyarewa bi a ɛba yɛn nnipadua mu ma yɛnya atinka sɛ biribi ate kyema wɔ yɛn nnipadua no mu.
Wɔatwerɛ nsɛm wei ɛwɔ Asante kasa mu

Nyarewa yɛ tebea bi a obi kɔ mu a ne ho mfa no na ɛde nsunsuansoɔ ba nnipadua nom mma no nni dwuma yie na ɛnyɛ sɛ obi apira.[1][2] Nyarewa yɛ tebea a obi kɔ mu a ɛde nsɛnkyerɛne na ne nnipadua ho. Nnoɔma a ɛwɔ yɛn mu a yɛfrɛ no pathogens tumi de yareɛ ba. Nhwɛsoɔ, sɛ yɛn nkwammoa no ntumi nni dwuma yie a ɛtumi de nyarewa pii bi te sɛ immunodeficiency, hypersensitivity, allergies ne autoimmune disorders brɛ yɛn. Wɔ nnipa fam no, yareɛ yɛ tebea bi a obi kɔ mu a ɛde yaw, nnipadua no nni dwuma yie, ɔbrɛ, ne ɔhaw a ɛwɔ mpɔtam anaa owuo brɛ nea wanya yareɛ no, anaa wɔn a wɔbɛn saa nnipa no nso bɛtumi anya saa ɔhaw no bi. Ɛtumi yɛ pira, dɛm, nnoɔma ntorɔ yie wɔ nnipadua nom, syndrome, nsanyareɛ, nsɛnkyerɛnne a ate ne ho, suban bɔne, saa ara nso na wɔ nsɛm foforɔ mu ne botaeɛ foforɔ mu no ɛbɛtumi a nkyekyɛmu a wobɛtumi akyerɛ mu ama yɛahunu no nsonsonoeɛ. Nyarewa tumi yɛ adwene no nnyɛ nnipadua no nkoa, sɛ wonya yareɛ na ɛtena wo mu a ɛtumi de ɔhaw abrɛ nea yareɛ no wɔ no so. Sɛ obi yare na ɛnam so ma no wu a wɔfrɛ no owupa. Yɛwɔ nyarewa ahodoɔ nan, deficiency diseases, hereditary diseases (including both genetic diseases ne non-genetic hereditary diseases), ne physiological diseases. Wobɛtumi akyekyɛ nyarewa wɔ akwan pii bi so te sɛ yareɛ a ɛsane ne nea ɛnsan.Yareɛ a ɛyɛ hu paa ne coronary artery disease (blood flow obstruction), followed by cerebrovascular disease ne lower respiratory infections.[3] Wɔ aman a atu mpɔn mu no, yareɛ aba nnipa so paa ara neare neuropsychiatric conditions, bi te sɛ dɔbrɛ ne adwene mu haw. Pathology yɛ ɔkwan a yɛfa so su nyarewa, a etiology adesua ne nea ɛde ba ka ho.

Nyarewa ho mfoni

Edin Ahodoɔ sesa

concept

Wɔ nnoɔma pii mu no, edin te sɛ disease, disorder, morbidity, sickness and illness di dwuma wɔ berɛ biara wɔpɛ; nanso yɛwɔ baabi a yɛde edin pɔtee bi nkoa di dwuma wɔ hɔ .[4]

Yareɛ

Yareɛ nkyerɛaseɛ ne tebea bi ɛmma nnipadua no nni dwuma yie. Ne saa nti, nyarewa a ɛmma nnipadua no nni dwuma sɛdeɛ ɛteɛ no bɛyɛ homeostatic.[5] Wɔde edin no gyina hɔ ma nsanyareɛ a ɛyɛ nyinasoɔ yareɛ a ɛfiri pathogenic microbial bi te viruses, bacteria, fungi, protozoa, multicellular organisms, ne aberrant proteins a wɔfrɛ no prions. Nsanyadeɛ a ɛma yɛ adanseɛ biara te sɛ, mmoawammoawa bi aba gut no mu anaasɛ mmoa bi a ɛwuraa nnipadua no mu no nyɛ yareɛ. Nea ɛda nso ne sɛ nsanyareɛ a ɛyɛ asymptomatic wɔ berɛ a yareɛ no hyɛaseyno, nanso na ɛwɔ sɛ ɔho nsɛnkyerɛnne no ba akyire na yɛfrɛ no nyareo. Yareɛ a ɛnsan yɛ nyarewa foforɔ a kokoram, akoma mu yareɛ ne genetic disease ka ho.

Yareɛ a yɛnya firi baabi

Yareɛ a yɛnya hyɛ aseɛ firi yɛn abrabɔ mu, yareɛ a yɛnya firi awoɔ mu a ɛyɛ congenital disease. Woanya kyerɛ sɛ"wanya yareɛ a ɛsan", nanso ɛkyerɛ sɛ woanya yareɛ bi wɔ awoɔ mu. Ɛtumi yɛ sɛ yareɛ a ɛnsan nanso yareɛ a yɛnya no yɛ nketewa.

Acute disease

Yareɛ a ano yɛ den no yɛ adeɛ a ɛba a ɛnkyɛ; edin tumi ma nkyereaseɛ traa.

Chronic condition or chronic disease

Yareɛ koankorɔ yɛ yareɛ a ɛkyɛ bɛyɛ bosome nsia nanso ɛda yareɛ bi a ɛwɔ sɛ ɛtena nnipadua no mu ne nkwa nna nyinaa.

Congenital disorder or congenital disease

Congenital disorder yɛ yareɛ a ɛba wɔ bɛ a yɛawo obi. Ɛyɛ yareɛ a ɛwɔ abusua mu a ɛtumi nya obi. Ɛbɛtumi ayɛ sɛ maame no de yareɛ no bɛma abɔfra no, yareɛ bi te sɛ HIV/AIDS

Beaɛ a menyaa mmoa firiiɛ sesa

  1. https://web.archive.org/web/20090628224336/http://www.mercksource.com/pp/us/cns/cns_hl_dorlands_split.jsp?pg=/ppdocs/us/common/dorlands/dorland/three/000030493.htm
  2. https://tgb.com.au/injured-people/what-is-the-difference-between-an-%E2%80%9Cinjury%E2%80%9D-and-%E2%80%9Cdisease%E2%80%9D-for-commonwealth-injury-claims/
  3. https://www.who.int/features/qa/18/en/
  4. https://web.archive.org/web/20100528085547/http://science.education.nih.gov/supplements/nih5/Mental/other/glossary.htm
  5. https://web.archive.org/web/20121025044155/http://regentsprep.org/Regents/biology/units/homeostasis/index.cfm